21 октябрь – ўзбек тилига Давлат тили мақоми берилган кун

Маъруф исмли синфдошим бўларди. У орқа партада ўтирар, дўстлари ҳам кам эди. Очиғини айтганда, уни устидан кулардик, мазах қилардик, хуллас, бутун мактаб уни «Маюф» деб чақирарди. Устоз­лар қийналмаслиги учун бўлса керак, уйга вазифаларни аҳён-аҳёнда сўрамаса, сўрамасди ҳисоб.
Унинг кундалигида фақат уч ва тўрт баҳоларни учратиш мумкин эди. Беш баҳо анқонинг уруғи. Қайсидир устоз, масалан, ҳаммага бирдек ёқадиган ва унинг дарси дарс сифатида муҳим ўрин тутмаган расм устозимиз, Маюфнинг «жўмраги қийшайган чойнак-пиёласи»га «болачали беш» қўйиб, унинг бир кунлик илжайиб юришини таъминларди, холос.

Рус тилидан Файзи Шоҳисмоил таржимаси

Эрталабки қуёш тоғ ёнбағрини иситди, майса ва гуллардаги шудринг бирпасда қуриб қолди. Қияликда буталар, ёш қарағай ва акаслар ўсаётганди. Уларнинг устида улкан қарағай ва эманлар кўкка бўй чўзганди. Тўқ яшил шох-шаббалар, зангори осмон, сариқ гранит ва кул ранг оҳактош тоғни улкан қуроқ кўрпага айлантирганди. Лекин куз келади, ундан кейин қиш бошланади, тоғ бўзаради, гуллар сўлади, тоғ бағрининг харсанг тошлари совуқ ва сирпанчиқ бўлиб қолади – энди яланғоёқ юролмайсан. Она-ер қатъиятли, бераҳм, кутиб турмайди. Ёз ўтганини сезмай қоласан.

(Орамиздаги одамлар туркумидан)

Иноят хола оғирмиш....
Бу хабар яшин тезлигида тарқалди.
Кимдир ичаётган чойини, кимдир чопиқ қилаётган даласини ташлаб йўлга тушди.
-Дадам ҳам Тошконга борадиларми? Шунча йўлга- я?!
Ирода опа беш кун аввал туширган келининг пайдар- пай берган саволларидан оғриниб, қувидан чиқарилган бир банка сарёғни авайлаб сочиққа ўради. Олма, нон, қатиқ қуйилган елим идишни ҳам йўл халтага жойлар экан пойтахтга отланаётган эрига юзланди:
-Ойим сигиримизнинг қатиғини яхши яхши кўрадилар.Олиб боринг. Музлаткичдан хозиргина олдим. Собир аканинг мошинасида кетаркансизлар. Тез етасизлар, Худо хохласа, ачиб қолмайди. Ёғлиққина мазза қилиб ичиб оладилар.

Тўқсонбосди маҳали эди. Тиловнинг байтал чопиб бўлса-да, пойга оламан, деб кариллаб юрган пайтлари.
Бўсағадаги ола пўстакнинг устида “хур-хур” ухлаб ётган мушук ёнига тушган чопоннинг шовурига уйғонди; кўзини эринибгина очди, чўзилиб керишди, олд оёғи билан юзини ювди.
– Пишт-ей! – деди хўжайин асабий. – Тур, йўқол, кўзимга кўринма…
Мушук мушук бўлиб, хўжайиндан дағал гап эшитди. Ҳуркиб турди-турди, хўжайинига олазарак қаради-ю, думини қисиб, чиқиб кетди.
Мушукнинг ҳеч қурса миёвламагани Тиловга ғалати туюлди. “Бекор қилдим-ов шуни. Худонинг жонзоти-да буям. Нима айби бор эди унинг?”.

Таржимон: Йўлдош Эшбек

Қуёшни баҳорнинг боши ва кузнинг адоғида ҳар қачонгидан кўра қаттиқроқ, кўпроқ суюшимизни таъкидлашга ҳожат бўлмаса керак. Одамлар илк баҳор куёшини аскарликдан қайтган ўғлини ёки ғурбатга узатилган, яъни узоққа келин бўлиб тушган қизини кутиб олган отаона каби қаршилайдилар. Кузги қуёш эса бамисоли байрам таътилида келган меҳмон — лоақал яна бир кунга қолиши исталган суюкли фарзанд... У булутлар бағридан боқиши билан боғчаларга, супаларга, айвонларга, деразалар тубига кўрпачалар солинади, суҳбатлар курилиб, тикиш-бичиш сингари қўл юмушларига киришилади.
Апрелнинг бошларида, икки қавватли уй деразаси олдида ўтириб ҳам ип юмалоқлаган, ҳамда тўр парда узра тушаётган оқшомни кузатаётган икки аёл аслида кўпдан орзиқиб кутганлари — қуёш нурлари боис шу ерда ўтирардилар.

Рауф Парфи.
Шоир ва ўлим

Воқеалар Рауф Парфининг болалиги, яъни, 50 - йиллар ўрталаридан, умрининг поёнига қадар даврни ўз ичига олади. Шоир шеърлари асосида мусиқий жараёнлар кечади.

Биринчи кўриниш
Нимқоронғи саҳна. Тўрт ёнда чориёрлар мисол шоирга ҳамиша илҳом бахшида этиб келадиган мусиқачилар. Мунгли оҳанг остида қадаҳ тутган Рауф Парфи қоронғуликдаги қатра нур ичида пайдо бўлади.
РАУФ ПАРФИ (мусиқа билан ҳамоҳанг).
Дўстим, дилда не бор, сўзлайман сенга,
Тахайюл майига термуламан жим.
Унда жилва қилар ажиб аланга,
Унда ичилмаган менинг ёшлигим.
Хаёл гирдобида чўмилиб ётар,
Унда юз кўрсатур яшнаган сароб.

Н.О.га

Аэропортда сени кузатаётганимизда бироз асабий кўриндик. Имкон қадар ўзингни хотиржам тутишга уринаётган бўлсанг-да ичингдаги алланечук изтироб кўзларингдан ташқарига отилиб чиқай-чиқай деб турарди. Аммо сен бутун ироданг билан бунга йўл қўймаяпсан. Кўринишинг, ҳар битта ҳаракатингга разм соламан: кўкимтир шиминг, тўқима жемперинг, шарфинг, оқ ипли қизғиш крассовканг ўзингга ярашиб турибди. Калта сочларинг узра кўзойнагинг қўндирилган. Ҳар бир ҳаракатинг тез ва безовта. Нозир ҳужжатларингни текшириб бўлгач, мени бағрингга босдинг. Биз сени ичкаригача кузатиб боришимизни негадир истамадинг. Онангни қучоқлаб, икки юзидан ўпгач, жомадонингни тезгина менинг қўлимдан олдинг. Онанг сенга нималарнидир қайта-қайта тайинлашидан асабларинг зирқираб, ҳарчанд аяётган бўлсанг-да, барибир койиб бердинг.

Муаллиф: Амбрус Бирс
Инглиз тилидан Қандилат Юсупова таржимаси

Кентуккилик Оррин Брауер ўз поччасининг қотиллигида айбланиб, анча вақтдан бери одил суд ҳукмидан қочиш тараддудида эди. У ҳибсда сақланаётган графлик қамоқхонасида узоқ пайтдан буён суд жараёнини мислсиз даҳшат ичида кутиб юрар экан, пировардида бу қамоқдан қочиб кетишни-да ўзича режалаштириб қўйганди, ниҳоят у қулай вазият топди-да, қамоқхона соқчисининг бошига қаттиқ темир панжараси билан яхшилаб туширди-ю ташқарига чиқиб, қоп-қоронғу тун қаърига сингиб кетди. Соқчини қуролсиз ҳолда ташлаб кетганига қарамай, Брауер не машаққатлар билан қайта эришган озодлигини ҳимоя қилиш учун ўзи билан ҳеч қандай қурол, лоақал биронта асбоб-ускуна ҳам олиб кетмаганди.

Шавкат менинг болаликдаги дўстим. Дўстим, деб алоҳида таъкид билан айтишни тақозо қиладиган сабаблар бор.
Фарзанди, айниқса, ўғли бор оила боланинг ким билан дўстлашиши, кўчада ким билан ўйнаётганига алоҳида назар билан қарайди. Олманинг остига олма тушади. Менинг дадам билан Шавкатнинг дадаси ҳам биз каби дўст бўлиб ўсишган. Болаликдан бир-бирининг феълиям, фазилатию камчиликлариям иккисига маълум. Бир сўз билан айтганда, улар ўзларининг назарларида дўстликка муносиб эдилар. Дарвоқе, иккисиям мактабда ўқитувчи бўлиб ишлашар, менинг дадам математикадан, Шавкатнинг дадаси биологиядан дарс берарди. Мен билан Шавкат ҳам бир-биримизга мос эдик.

— Майдадан катта чиқса замбаракнинг ўқи бўлар. Каттадан майда чиқса итялоқнинг юқи бўлар! Ҳе, ўл-а! Сени одам деб оғзимнинг ҳовурини шамолга олдириб ўтирибман-а!
Холли Чиноқнинг жазаваси жавзони қовираяпти. Аламидан тош чайнаб, ўзича ғудраниб-ғудраниб ҳоварга лорсиллаб-лорсиллаб кетмон ураяпти, худди ернинг жонини суғуриб оладигандай... Чолнинг бадани чой қайнатаяпти, лекин ичи музлаб кетаяпти.
— Ҳе, сендай нокаснинг юқуми, қари ҳанггининг тўқими. Уруғи паст-да, уккағарнинг.
Чиноқнинг чинтайиб юзингда кўзинг борми демай гап сермаши, сермагандаям тошмақолга ўраб отиши, бу пайров тегса унча-мунча одамни ағдаришини Сарви хола яхши билади.