Баҳор осмони. На қуёшда ва на булутда тутуриқ бор. Бир қарашда улар нарса талашаётган болакайларга ўхшаб кетади. Барибир булут устунлик қилиб, кўкни қамраб олди. Момақалдироқ қаттиқ гумбурлаб, университет биносининг дераза ойналарини зириллатди. Шундай жала ёғдики, бешинчи қаватдаги файедан ташқарига термулиб хаёл сураётган йигитнинг дилига қўрқув инди. Аллақачон дарс бошланиб кетганини эслаб аудиторияга югурди…Курсдош қизларининг кўзи билан қараганда унчалик кўримли бўлмаган, улар таъбири билан айтганда “қандайдир овулдан келган”, аслида бизнинг қўшни Ёрғунчи қишлоғидан, ўзининг Сарой уруғидан экани билан ўзгача фахр туйиб юрадиган бу дурдоқ дудоқли, қисиқкўз, қораширғай йигитнинг исми Талхат эди.

 
Фалакнинг гардиши билан баъзида хизматкорлар оиласида туғиладиган гўзал ва мафтункор қизлардан бири эди у.

Унда на сеп-сидирға, на умид ва на таниқли бўлишдан маъно-мазмун бор эди. У бировни тушунишга ҳам уринмаган, севмаган ва машҳур кимсага ҳам турмушга чиқмаганди. Қиз Xалқ Таълими Вазирлигида ишлайдиган кичик котибга турмушга чиқишга рози бўлганди.

У оддий кийинар, чунки бошқачасига имконияти бўлмасди. Аммо у чиндан ҳам тўғри йўлдан адашгандек ўта бахциз эди. Модомики, бошқа аёллардек на табақаси ва на мартабаси бор. Оила ва туғиш ўрнига фақат гўзаллик, назокат, жозибали кўриниш дардида юрарди. Табиий нафислилик, хушбичимлилик, ақл-идрокли бўлиш олий табақалик белгиси ҳисобланиб,бу фақат аслзода хонимларга хос эди.

 
Қиз анчадан бери юрагида сақлаб, ўзини қийнаб юрган гапларини йигитнинг бетига очиқ айтолмади-ю, яқин дугонасидан мактуб орқали жўнатди. Тоғ ёнбағрида ёнариқ кавлаб, боғ яратаётган йигит ҳориб-толиб уйи томон келаётганда жини суймайдиган қиз йўлини тўсиб чиқди.— Машкурахон бериб юборди, - деди Салима бепарвогина конверт узатаркан. Бу хат йигитни севинтириши лозим эди. Аммо Режабойнинг кўнглига негадир хавотирлик тушди, Салимага ўқрайиб қўйиб, конвертни юлқиброқ олди. «Аламзада бу, бир пайтлар билиб-билмай гап отганим учун Машкурани мудом йўлдан уриб юради», - ўйлади йигит.

 
- Сиз муҳаббатга ишонмайсизми?
- Мен одамларга ишонмайман...

Эсимни танибманки, одамлар орасидаги мардлик, қатъийлик, қадриятларига содиқлик - мен учун энг афзал хислатлардан бири бўлиб келади. Қиз бола бўлишимга қарамай, орият тушунчаси мен учун йигит кишидагидан ҳам юксакрок мартабада турар, бир гапимни иккинчи гапга алмаштиришни ўзимга эп билмасдим. Шу кунгача.
Шу кунгача, дейишимга сабаб бор. Чунки, бугун илк бор ўзимга, қадриятларимга, туйғуларимга хиёнат қилдим. Ва бундан афсусда ҳам эмасман. Нега бундай бўлганини ва бунга мени нима мажбур қилганини бир бошидан ҳикоя қилиб бераман. Бироз зерикарли, узун тарих бўлса ҳам.
Бу воқеа ўтган йилнинг ёз охирлаб, секин-аста куз одимлари кўзга ташлана борган кунларидан ибтидо бўлган эди. Оғир тушкунлик таъсиридан чиқиш учун йўл излаётган одамнинг аҳволини ҳеч кўрганмисиз? Яшаб қолиш учун зир югуриб, атрофдан нажот қидираётган оввораи сарсонни тасаввур қилганингиз ажабмас. Лекин менда ҳам худди шу аҳвол эди, демайман. Ғам ва тушкунлик сабаб, озиб-тўзиб кетганман, ўн чиройимдан бир чиройим ҳам қолмаган бўлса-да, ҳануз сўзларим салобати кўпни ҳуркитар, бирозгина илғаниб турган бефарқлигимгина армонларимдан дарак беришга уринарди холос.

 
Кузнинг илк ёмғири ёғаяпти, кўчаларда ҳаракат тезлашган: машиналар ойна артгичларини зўр бериб ишлатганча, ора-сира чироқларини ёқиб-ўчириб, манзилларига шошилишади, пиёда йўловчилардан бирови пана жой қидирган, кимдир автобусга қўл кўтаради. Қўлларида соябон тутиб, ёмғирпўшларига ўрал­ган одамларга ҳар қадамида урилиб-туртинганича бораётган йигит бўлса, ёмғирга тамом бепарво. У ердан бошини кўтармай, бўйнини кифтига тортиб, қўлларини чўнтагига солиб олган, қадам ташлаши ҳам бир маромда. Ёмғир томчилари сочларидан тушиб, бўйнига оқиб киради, у бўлса, елкасини қисиб қўяди, холос. Эгнидаги енгилгина камзул ивиб кетган. У одамларнинг ғалати қараб қўяётганларини сезса-да, парвосиз. Синчиклаб тикилган одам унинг авзойи бузуқлигини пайқайди: кўзлари ғамгин, мажнунона лоқайд боқади, нималарнидир пичирлаётгандай ярим очиқ лабларида кинояли нимтабассум, қошлари хиёл чимирилган.

 
Қўнғироқ чинқириғидан уйғониб кетдим. Соат энди беш ярим бўлганди. Телефонимни ёқдим. Ҳеч ким қўнғироқ қилмабди. Рост-да, ким ҳам мени тунда бе­зовта қиларди? Танишлар, касбдошлар учун бу вақт кеч ҳисобланади… Ўзим ҳам қизиқман-да… Тез юзимни ювиб келиб, тикишга ўтирдим. Кечаги “буюртма”ни битиришим керак. Ҳар қалай бир сўм, икки сўм… Машинани тақиллатмасликка ҳаракат қилиб, тикишни бошладим. Келин кеч ухлаган. Бир эмас, иккита ёш боласи бор, ахир. Ярим соатлар тикувдим, ҳовлидан супургининг “шип-шип”и эшитилди… Соат етти яримда ўрнимдан турдим. Кўйлак битганди. Ёқалари, енглари каштали, ялтироқ келинлар кўйлаги. Қимматбаҳо матодан. Жуда чиройли чиқибди. Ичимдаги хўрсиниқни аранг босдим.

 
Герцог Браччано, яъни Паоло Орсини хотинининг вафотидан сўнг ғалати ҳунарлар чиқара бошлади. У Тоскан герцогининг йигирма бир ёшли қизи Изабелла Медичига уйланди. Бу никоҳнинг
бошида куёв ва келиннинг ота-оналари туришди. Тўй узил-кесил аниқ бўлгандан сўнг кекса Орсини ўғлини чақиртирди-да, баландпарвоз ва таъсирли сўзлар билан бу никоҳнинг нечоғлиқ манфаатли эканини далил-исботлар билан унинг миясига қуйди. Паоло тишини тишига қўйиб, унинг гапларини охиригача тинглади. Нима бало, деб ўйладиу, отам қандайдир ясси кўкрак, сариқ машак, миясига хурофот ин қурган бир роҳибани менга хотинликка олиб бермоқчими дейман. Паоло ҳамма гапни у қулоғи билан эшитиб, бу қулоғидан чиқарди-да, кекса Орсинига бошини эгиб миннатдорчилигини билдирди, сўнг тўп ўйнагани чиқиб кетди.

 
Кунлар ўтаверди соврилиб елдай,
Сочга қиров инди, янги дард дилга.
Сенсиз яшолмасам керак дегандим...
Ёлғиз бораяпман буюк манзилга.

Ёлғон. Тилларимнинг сафсаталари,
Соғинмай қўйганман, эсламайман ҳам.
Камайиб қолмадим яшаяпманку,
Охир унутарман! Ахир ўлмасам!

 
У менинг тўнғич фарзандим, кўзимнинг оқу қораси эди: унинг бу кўҳна дунёга келиши, илк марта гўё она қорнидаги тафтли ва оромбахш ҳаёти бузилганидан кўнгли қаттиқ озор чеккандек, дафъатан чинқириб йиғлаб юбориши жисму жуссамдаги мудроқ тортган туйғуларимни бирдан жунбушга келтирган, тушкун ва зерикарли, имиллаб кечаётган ҳаётимга ранг ва мазмун олиб кирган эди, йўқ, йўқ, унинг дунёга келгани ҳақидаги хушхабарни эшитиб туриб, гўё узоқ йиллардан буён ҳаётнинг қоронғи пучмоқларидан жоним ҳалак бўлиб излаб юрган муқаддас нарсани кутилмаганда топиб олгандек, қувончдан ўзимни буткул йўқотиб қўйган, юрагим азбаройи орзиқиб кетганидан, тўйиб-тўйиб йиғлагим келган эди.

 
Эвелин дераза олдида шом қоронғуси кўчани қандай забт этаётганига қараб ўтирарди. У боши билан дераза пардасига суяниб олган, димоғи чанг босган газлама ҳидини туярди. У чарчаганди.

Кўчадан бир неча йўловчи ўтди. Охирги уйда яшайдиган киши ҳам уйи томон кетди. Эвелин унинг семон йўлкада тўқиллатиб қадам ташлаганини, кейин эса янги қизил уйлар олдидаги тошқол тўшалган йўлакни шитирлатиб ўтганини эшитди. Илгарилари бу жойлар яланглик эди. Улар ҳар куни кечқурун шу эгасиз бўш ялангликда бошқа болалар билан ўйнашарди. Кейин белфастлик бир киши бу жойни сотиб олиб, уч-тўртта уй қурдирди. Ялтироқ томли, Қиштдан ясалган қизил рангли бинолар уларнинг пастқам кулранг кулбаларига ўхшамайди. Кўчанинг болалари — Девинлар, Уотерлар, Даннлар, кичкина Кео майриқ, Эвелин ва унинг ака-укалари, сингиллари шу ялангликда бирга ўйнашарди. Лекин Эрнест ўйинга қўшилмасди, унинг бўйи чўзилиб қолганди.